ادیان ابراهیمی

ادیان ابراهیمی به سه دین توحیدی یهودیت، مسیحیت و اسلام اشاره دارد که هر سه حضرت ابراهیم را نیای مشترک خود می‌دانند. یهودیان او را جد بنی‌اسرائیل، و مسلمانان او را از طریق فرزندش اسماعیل، جد عرب‌ها می‌دانند. این سه دین عقاید مشترکی درباره خدا، خلقت، وحی و معاد دارند و نیز صاحب کتاب آسمانی‌اند. اصطلاح ادیان ابراهیمی، برساختهٔ محققان است.

مفهوم‌شناسی

ادیان ابراهیمی به سه دین توحیدی یهودیت، مسیحیت و اسلام اشاره دارد که هر سه حضرت ابراهیم را نیای مشترک خود می‌دانند. او از طریق فرزندش اسحاق(ع)، جد بزرگ پیامبران بنی‌اسرائیل و از طریق فرزند دیگرش اسماعیل(ع)، جد عرب‌ها است. از آن رو که یهودیان او را جد بنی‌اسرائیل و مسلمانان او را جد اعراب می‌دانند و در سنت مسیحیت او به «پدر ایمان» توصیف شده است، ممکن است نشان‌دهنده این باشد که این سه دین از یک منبع باشند. این سه دین در دسته‌بندی‌های دیگر ادیان نیز قرار می‌گیرند؛ مانند: ادیان وحیانی، ادیان توحیدی و ادیان سامی. اصطلاح ادیان ابراهیمی، برساخته محققان است و در ادبیات معاصر مطالعات دین به کار می‌رود.

عقاید مشترک

ادیان ابراهیمی، درباره خدا، خلقت، وحی، زندگی پس از مرگ و ... عقاید بنیادی مشترکی دارند:

• خدا: این ادیان به موجودی یکتا و الاهی (رَبوبی) شخص‌وار معتقدند. تشخص خدا یعنی او صاحب ذهن و اراده است. همچنین خدا ابدی (به صورت نامحدود و نامتغیر)، قادر مطلق، دانای مطلق و خیر محض است.
• خلقت: خداوند جهان را آفریده و آن را از خود متمایز ساخته است (هیچ کدام از این سه دین در شکل اصلی خود، یگانه‌انگارنیستند)؛ جهانی که هرچند کاملاً به خدا وابسته است اما واقعیت است نه توهم، و نیز خیر است [و نه شر].
• وحی: خدا در رویدادی تاریخی و منحصر به فرد، اراده‌اش را ظاهر ساخته است: اطاعت از او و گناه بودن نافرمانی از او. وحی در این ادیان به صورت مکتوب است.
• زندگی جاودانه و داوری خدا: زندگی پس از مرگ وجود دارد و خداوند برای هر فردی حکم پاداش یا مجازات صادر می‌کند.

همچنین این ادیان بر اهمیت موارد زیر تأکید دارند:

ـ اشخاص از طبیعت برترند (انسان مخلوق برتر).

ـ همه انسان‌ها باید برای افکار و اعمال خود پاسخ‌گو باشند.

ـ قانون (فقه).

ـ تاریخ در چرخه‌ای ثابت و ابدی حرکت نمی‌کند، بلکه از آغاز تا پایان، در خط مستقیم حرکت می‌کند.

و نیز مکان‌های پرستش خدا در این سه دین (با نام‌های کنیسه، کلیسا و مسجد) برای اجتماع طراحی شده است.

کتاب‌های آسمانی

یهودیت، مسیحیت و اسلام سه دین الهی هستند که تعالیم خود را به کلام الهی -که در کتاب‌های مقدس‌شان تجلی یافته- مستند می‌سازند. اما اعتبار کتاب‌های آسمانی ادیان ابراهیمی از دید درون‌دینی برابر نیست. یهودیان آسمانی بودن انجیل و قرآن را منکرند و مسیحیان آسمانی بودن قرآن را. از سوی دیگر، مسلمانان نیز نمی‌توانند تورات و انجیل موجود را همان تورات و انجیلی بدانند که مورد تصدیق قرآن کریم قرار گرفته است.

پانویس

منابع

• اف. ئی. پیترز، یهودیت، مسیحیت و اسلام (کلمه و شریعت و قوم خدا)، مترجم: حسین توفیقی، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چاپ اول، ۱۳۸۴ش.
• توفیقی،‌ حسین، آشنایی با ادیان بزرگ،‌ تهران، سمت، چاپ نهم، ۱۳۸۵ش.
• توفیقی، حسین، «تأویل کتاب آسمانی در ادیان ابراهیمی»، در فصل‌نامه هفت آسمان، شماره ۱۷، بهار ۱۳۸۲ش.
• سجادی، صادق، «ابراهیم خلیل(ع)»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
• گرجی، ابوالقاسم، «اسلام»، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۷ش.
• هاشمی رفسنجانی، اکبر و جمعی از محققان، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۸۵ش.
• .T. Patrich Burke, The Major Religions; An Introduction with texts, Blackwell, 1996

منابع برای مطالعه بیشتر

• .Aaron w. hughes, Abrahamic Religions: On the Uses and Abuses of History, Oxford, 2012
• .F. E. Peters, The Children of Abraham: Judaism, Christianity, Islam, Oxford, 2004
• .F. E. Peters, Judaism, Christianity, and Islam: The Classical Texts and Their Interpretation, Volume III, Princeton University Press, 1990